Fort Bielany powstał w latach 1908 - 1912.

Jako ostatni z fortów Twierdzy Kraków.

Nie zdążono nadać mu nawet numeru.

Jest to pełny, jedyny w Krakowie fort typu rozproszonego: posiadały one dowolny, nieregularny narys, ściśle dopasowany do topografii terenu; rozproszenie stanowisk, schronów i innych obiektów miało za zadanie utrudnienie niszczenia ich przez coraz silniejszy ostrzał artyleryjski.

Przy budowie Fortu Bielany skorzystano już z najnowszych doświadczeń sztuki obronnej (oblężenie Portu Artura w 1905 roku).

Obiekty składające się na Fort Bielany tworzą trzy lużno rozrzucone zespoły:
1. Koszary szyjowe - Przy serpentynie drogi bielańskiej (dawnej drogi fortecznej, którą Fort ryglował); jest to duży, parterowy budynek z cegieł kryty grubą warstwą betonu na stropach, z niesymetrycznie usytuowaną kaponierą szyjową i zachowanymi elementami pancernymi: drzwiami, okiennicami.

2. Schron główny z wałem piechoty na szczycie wzgórza oraz tradytorem z kopułą pancerną, powiązany z tym schronem system okopów i przejść podziemnych - Ryglował drugą drogę biegnącą u stóp wzgórza; dobrze zachowany.

3. Zespół baterii ciężkich dział - Już nie istniejących; jedna znajdowała się powyżej koszar szyjowych, ponad ul. Zakręt, druga znajdowała się poniżej, nieopodal rozwidlenia dróg.

Oprócz tego zespołu baterii na samym wzgórzu (teraz zabudowanym) w rejonie ulic Sępiej i Orlej, ukryte były tzw. milczące baterie, będące w odwodzie; miały one otworzyć niespodziewanie ogień dopiero wtedy, gdyby wróg zaczął się niebezpiecznie zbliżać do Fortu.

Na samym czole schronu głównego okrytego ziemią i otoczonego suchą fosą, zachowała się obserwacyjna kopuła pancerna; czuwał tu obserwator artyleryjski; korygował ogień forteczny; w razie konieczności można było stąd prowadzić ogień z broni ręcznej jak i maszynowej.

Najprawdopodobniej już po roku 1914, w skalnej ścianie nad ul. Mirowską wykuto kawernę; do której prowadzi omurowany cegłą otwór wejściowy; liczy ona ok. 150 kroków długości i po dwóch zakrętach wyprowadza na zaplecze Fortu, gdzie były położone baterie ciężkich dział; częściowo zasypane drugie wejście do kawerny, znajduje się tuż za domem mieszkalnym.

Okop przed Fortem łączy się z dalszym odcinkiem prowadzącym do cypla wzgórza gdzie znajduje się pancerny tradytor.

Zakryty częściowo chodnikiem - poterną, łączy się też ze schronem głównym.

Tradytor ten jest jednym z najoryginalniejszych elementów Fortu Bielany.

Wyposażenie tardytora stanowiły dwa karabiny maszynowe Schwarzlose wz. 1907; jedne z najnowocześniejszych w armii austro - węgierskiej.

Z ruin tradytora rozpościera się rozległy i daleki widok na dolinę Wisły aż po Piekary i Tyniec.

Na stoku Lasku Wolskiego, pod klasztorem, nad Fortem Bielany czuwała potężna bateria artyleryjska FB 35 Srebrna Góra.

Dalsze losy w skrócie:
W 1965 roku nieznani sprawcy odcięli staliwną kopułę wieży pancernej tradytora; widać tylko resztki pozostałe po cięciu palnikami świadczące o jej potędze.

Masz inne informacje? - to proszę o kontakt.

Zespół dzieł obronnych:
Bateria FB 35 Srebrna Góra - Powstała w czasie budowy grupy warownej (FB 35 Srebrna Góra, szaniec piechoty IS III - 1 Gumańczy Dół, bateria forteczna FB 36 Ostra Góra, bateria artyleryjska FB 37 Sowiniec, szaniec piechoty IS III - 2, baterie FB 40 i szaniec piechoty IS III - 3 oraz drogi forteczne i rokadowe) Lasku Wolskiego, prowadzonej w latach 1878 - 84 przez gen. Salis - Soglio.

Miejsce gdzie znajduje się ta bateria, miało wybitne walory obronne, obecnie przesłania je las.

To jedna z najpotężniejszych baterii Lasku Wolskiego.

Jej uzbrojenie stanowiły 24 cm ciężkie możdzierze wz. 1898; dzięki ponad 20 - kilometrowemu zasięgowi, mogły razić wroga wokół całego Krakowa; o ich sile przekonali się Rosjanie w dniach 5 - 6 grudnia 1914 roku, w czasie natarcia na wschodnie rubieże Twierdzy; ponad 100 kg pociski przelatywały wówczas nad całym Krakowem.

Mająca taką siłę ognia bateria była jednostką samodzielną, podlegała bezpośrednio dowództwu Twierdzy.

Zachowała się w dobrym stanie (ale bez murowanych schronów i innych elementów): na skalnym tarasie wały ziemne szańca; z trzech stron, od zachodu (od czoła) oraz od północy i południa (od strony barków), nasypy przedpiersia opadają stromymi stokami w dół wzgórza; poprzecznice dzielą całą powierzchnię tarasu baterii na mniejsze części - działobitnie.

Wysoki wał po północnej stronie baterii, to narożny bastion flankujący jej prawe skrzydło, od strony szyi bateria nie była broniona; nie posiadała więc wału i fosy.

Krąg Twierdzy Kraków: Więcej zdjęć

Foto: Adam Kurelewicz