W 18. tomie przygotowywanego przez Komisję Historyczną b. Sztabu Głównego w Londynie periodyku ''Mars. Problematyka i historia wojskowości'' znalazł się tekst Andrzeja Przybyszewskiego pt. ''Kadra dowódcza krakowskiego Okręgu Armii Krajowej. Portret zbiorowy''.

Autor poddał w nim socjologiczno - historycznej analizie zbiorowość oficerów pełniących funkcje dowódcze w krakowskim okręgu AK.

Jak wynika z meldunków organizacyjnych Komendy Głównej liczebność korpusu oficerskiego okręgu wynosiła w różnych latach od prawie 900 do 1300 osób.

Z tej wcale licznej zbiorowości autor wydzielił grupę 50 oficerów, co do których ilość danych biograficznych pozwalała na dokonanie głębszej analizy porównawczej.

Owe 50 osób to przedstawiciele ścisłej kadry dowódczej - od szczebla komendanta okręgu, przez szefów oddziałów komendy okręgu, inspektorów, komendantów obwodów i placówek, aż po dowódców oddziałów leśnych.

Niemal wszyscy poddani analizie oficerowie w młodości aktywnie działali w różnych organizacjach młodzieżowych (zarówno przed I wojną światową, jak i w okresie niepodległości), wszyscy też zdobyli wykształcenie średnie - cywilne lub wojskowe w Korpusie Kadetów.

W Legionach Polskich służyło 54,5 proc. z nich, w armii austro - węgierskiej 18 proc., w rosyjskiej 13 proc., a w niemieckiej 4,5 proc.

W Polskiej Organizacji Wojskowej działało 9 z nich, w powstaniu wielkopolskim wzięło udział 2, podobnie w powstaniach śląskich, a w wojnie polsko - bolszewickiej walczyło aż 21.

Spośród tych, którzy posiadali zawód cywilny, czterech było prawnikami (w tym jeden doktorem prawa), po dwóch inżynierami chemikami, nauczycielami, ekonomistami, urzędnikami.

Znalazł się też jeden inżynier leśnik i jeden inżynier rolnik.

W 1939 r. pięciu z nich było podporucznikami, pięciu porucznikami, dziewięciu kapitanami lub rotmistrzami, siedmiu majorami, czterech podpułkownikami, a trzech pułkownikami.

Dwóch wzięło udział w kampanii wrześniowej w stopniu podchorążego, dwóch jako kadeci, a trzech jako podoficerowie.

Największa grupa oficerów trafiła do konspiracji poprzez Służbę Zwycięstwu Polski lub Związek Walki Zbrojnej.

Inni przewinęli się przez takie struktury jak: Organizacja Orła Białego, Narodowa Organizacja Wojskowa, Organizacja Wojskowa Krakowa, Polska Armia w Kraju, Organizacja Wojskowa ''Brochwicz'', Tajna Armia Polska - Konfederacja Zbrojna czy Polska Organizacja Wojskowa ''Lwów''.

Piętnastu z analizowanej grupy zginęło podczas wojny z rąk okupantów.

Czterech poległo w bezpośredniej walce (dwóch w powstaniu warszawskim, dwóch w walkach partyzanckich), a jedenastu w więzieniach i obozach (m. in. w Auschwitz, Mauthausen, Sachsenhausen).

Z 35, którzy przeżyli, 4 zostało po wojnie straconych lub zmarło w więzieniu, 10 aresztowano, a 7 wyemigrowało na Zachód.

Tekst: (PS)
''Mars. Problematyka i historia wojskowości''
Wyd. Oficyna Wydawnicza ''Auditor'', Londyn - Warszawa 2005
Źródło: "Dziennik Polski" 28 stycznia 2006 r.