Twierdza Kraków - Spis zachowanych fortyfikacji Twierdzy Kraków
W spisie podano: rodzaj, nazwę, ewidencyjny historyczny numer obiektu według stanu z okresu I wojny światowej; lokalizację; daty budowy (w nawiasie daty ważniejszych przebudów lub zniekształceń).
CYTADELA
Wawel - cytadela Twierdzy Kraków; (1846 - 53; do 1907).
BASTIONY
Bastion (fort reditowy) III Kleparz - ul. Kamienna 2/4, 1860 - 66 (1909 koszary, od 1954 zabudowa).
Relikty Bastionu (fortu reditowego) V Lubicz - Rondo Mogilskie, 1861 - 66 (ok. 1951 - 52 zburzony, zniwelowany).
Prochownia Bastionu VI - ul. Kotlarska 34, 1887 (Bastion VI: 1866, zniwelowany po 1909).
Półbastion VIII - ul. Stawarza (przy Forcie 31), 1888 - 89 (ok. 1942 - 43 budowa stanowisk broni przeciwlotniczej).
Omurowane przejście przy Bastionie X - ul. Czyżówka/Krzemionki, pomiędzy 1888 a 1893 (Bastion X: 1888, zniwelowany po 1920 i ok. 1966 - 67).
Relikty muru ze strzelnicami pod Bastionem X - ul. Czyżówka/Krzemionki, fundamenty, pomiędzy 1887 a 1893.
FORTY I SZAŃCE
Fort rdzenia 1 (N-1) Zwierzyniec - ul. Malczewskiego, 1908 - 1909 (po 1920 zabudowa).
Fort cytadelowy 2 Kościuszko - al. Waszyngtona, 1850 - 1856 (1888, 1909 - 10, 1945 front w ruinie).
Szaniec FS 3 - ul. Hofmana, 1854 - 55 (ok. 1910).
Relikty Fortu rdzenia 4 (N-4) Cichy Kącik - ul. Piastowska/Mydlnicka, 1855 szaniec FS 4, 1908 przebudowany na fort rdzenia (destrukcja od 1934 - 36, ok. 1943 schron przeciwlotniczy; zachowany główny blok).
Fort reditowy 7 Bronowice - ul. Rydla, od 1854 szaniec, ok. 1857 - 65 na nowo zbudowany jako reditowy (ok. 1888, 1909).
Relikty Fortu rdzenia 8 (N-8) Łobzów - ul. Czyżyńskiego/Radzikowskiego, od 1854 szaniec FS 8, 1910 całkowicie przebudowany na fort rdzenia (po 1921 niwelacja, zachowany schron skrzydłowy i fragmenty stoków, w pobliżu kręgi betonowe stanowisk artylerii).
Relikty archeologiczne Fortu reditowego 9 Krowodrza - od 1854 szaniec FS 9, ok. 1860 na nowo zbudowany jako reditowy (ok. 1952 całkowicie zburzony i zniwelowany).
Relikty Fortu rdzenia 10 (N-10) Prądnik Biały - ul. Wybickiego 5, od 1854 - 55 szaniec FS 10, 1907 - 08 całkowicie przebudowany na fort rdzenia (po 1921 częściowo zburzony, istnieje główny blok i fragment stoku).
Fort reditowy 12 (IVa) Luneta Warszawska - ul. Kamienna 16, 1849 - 56 (ok. 1888, 1909).
Relikty Fortu reditowego 15 Pszorna - al. Jana Pawła II, 1864 - 69 (1952 zburzony, istnieje część układu masywów ziemnych).
Szaniec FS 16 Dąbie - ul. Półkole, 1854 - 55 (od 1984 zabudowa - kościół).
Relikty Fortu reditowego 17 Luneta Grzegórzecka - ul. Wandy, 1854 - 57 (1860 - 62; ok. 1930 - 50 wyburzony i zniwelowany; istnieje fragment kazamat i potern).
Zespół szańca FS 22 Wola Duchacka i wału z bastionem - ul. Swoszowicka/Abrahama, 1855 - 56 szaniec, ok. 1888 przyległy wał z bastionem (1940 - 44 teren obozu koncentracyjnego ''Płaszów'', 1964 zniekształcenie formy przy budowie pomnika na wale szańca).
Szaniec FS 25 Kapelanka - ul. Kapelanka/Kobierzyńska, 1855.
Szaniec FS 29 Zakrzówek - ul. Tyniecka (Skały Twardowskiego), 1855, przed 1910 poprzecznice.
Relikty szańca FS 29 1/2 - ul. Tyniecka, 1855, istnieją ślady formy.
Fort (wieża artyleryjska) 31 św. Benedykt - ul. Stawarza, 1853 - 61, 1893 - 1905, po 1918, po 1945 częściowo przebudowany, bateria ziemna przed 1914.
Relikty Fortu cytadelowego 33 Krakus - al. Do Kopca, 1854 - 57 (zburzony po 1950).
Fort pancerny 38 Skała - ul. Orla, od 1878 fort półstały, 1884 - 86 całkowicie przebudowany jako wczesny fort pancerny, ok. 1976 adaptowany na obserwatorium astronomiczne UJ.
Fort 39 Olszanica - ul. Kosmowskiej, od 1878, 1884 - 85 fort półstały, ok. 1910 przebudowany na stały fort obrony bliskiej.
Fort 41 Bronowice Małe - ul. Tetmajera, od 1884 - 85 fort półstały, ok. 1910 przebudowany na stały, wały częściowo zniwelowane po 1945 r.
Fort 41a Mydlniki - ul. Wieniawy - Długoszewskiego, 1895 - 96.
Fort artyleryjski 43 Pasternik - dzieło półstałe 1972 - 78, przebudowany na fort stały od 1881, (przed 1914) - z baterią sprzężoną po stronie południowej, 1902.
Relikty Fortu pancernego 43a Podchruście - 1897 (wyburzenia 1950) - z pozostałościami dwóch baterii sprzężonych.
Fort opancerzony 44 Tonie - 1879 fort półstały, 1881 - 84 całkowicie przebudowany na fort artyleryjski, 1902 - 08 przebudowany na opancerzony - z uzupełnieniem o baterię sprzężoną z wałem od zachodu i schronem od wschodu.
Fort pancerny 44a Pękowice - 1895 - 97 (po 1940 złomowanie pancerzy).
Fort artyleryjski 45 Zielonki - z trzema bateriami sprzężonymi, 1884 - 86 (1910, 1923) - bateria FB V-1 1878, pozostałe 1902 (bateria wschodnia, częściowo zniwelowana).
Fort pancerny 45a Bibice - 1895 - 97 (1940 - 45 złomowanie pancerzy).
Grupa fortów 47 i 47a:
1. Fort artyleryjski 47 Łysa Góra - szaniec, następnie fort półstały 1872 - 78, przebudowany i rozbudowany jako stały artyleryjski do 1886 (przed 1914);
2. Fort pancerny 47a Węgrzce - półstały artyleryjski 1887, całkowicie przebudowany jako pancerny 1892 - 96;
3. Bateria sprzężona Fortu 47, 1902 - 03;
4. Schron bojowy przy baterii Fortu 47, przed 1914;
5. Bateria na tyłach Fortu 47a, 1902 - 03.
Ruiny Fortu pancernego 47 1/2 Sudół - ul. Powstańców, 1895 - 97 (ok. 1950 częściowo wyburzony).
Fort artyleryjski 48 Batowice - ul. Wawelska, 1883 - 85 (1910).
Fort pancerny 48a Mistrzejowice - ul. Ognistych Wici, 1895 - 97 (po 1940 złomowanie pancerzy).
Fort artyleryjski 49 Krzesławice - ul. Architektów, od 1878 fort półstały, 1881 - 86 całkowicie przebudowany na fort artyleryjski (1910).
Fort pancerny 49a Dłubnia - ul. Petöfiego 31, 1892 - 96 (uszkodzony ok. 1943, złomowanie pancerzy).
Fort pancerny 49 1/4 Grębałów - ul. Geodetów, 1897 - 99 (ok. 1945 częściowe złomowanie pancerzy).
Relikty archeologiczne Fortu 49 1/2 Kopiec Wandy - ul. Ujastek/Igołomska, 1887 artyleryjski fort półstały (zniwelowany ok. 1970).
Fort 49 1/2a Mogiła - ul. Igołomska, 1895 - 96, z przyległą nieobronną wartownią.
Fort artyleryjski 50 Prokocim - ul. Kostaneckiego, od 1878 - 79 zespół dzieł półstałych, 1883 - 86 całkowicie przebudowany na fort artyleryjski z baterią sprzężoną (ok. 1910), bateria zniwelowana.
Fort 50a Lasówka - ul. Golikówka, 1898 - 99.
Grupa fortu 50 1/2:
1. Fort pancerny 50 1/2 O Barycz - ul. Hallera, 1897 - 98 (po 1945 częściowe złomowanie pancerzy);
2. Fort pancerny 50 1/2 W Kosocice - ul. Osterwy, 1897 - 98 (ok. 1970 złomowanie pancerzy).
Fort artyleryjski 51 Rajsko z przyległą baterią sprzężoną 51a (uszkodzona) - ul. Droga Rokadowa, 1881 - 84 (ok. 1910), z przyległą nieobronną wartownią.
Fort pancerny 51 1/2 Swoszowice - ul. Sawiczewskich, 1897 - 98, z przyległą baterią 1887 - 88 (po 1940 złomowanie pancerzy).
Fort artyleryjski 52 Borek - ul. Forteczna/Warowna, 1878 fort półstały, 1885 - 86 całkowicie przebudowany na fort artyleryjski dwuwałowy, przekształcenia wnętrz po 1945.
Fort pancerny 52a Łapianka - ul. Warowna, 1897 - 98 (po 1940 złomowanie pancerzy, ok. 1970 zniekształcony zabudową).
Grupa fortu 52 1/2:
1. Fort pancerny 52 1/2 N Sidzina - ul. Kozienicka, 1897 - 98 (po 1945 złomowanie pancerzy);
2. Fort pancerny 52 1/2 S Skotniki - ul. Kozienicka, 1897 - 98.
Ruiny Fortu 53 Bodzów - ul. Bodzowska, ok. 1887 fort półstały, 1913 - 14 całkowicie przebudowany na dzieło stałe z przyległymi bateriami, wałem i schronem (1954 wyburzenia).
Fort pancerny 53a Winnica - ul. Winnicka, 1898 - 99.
Zespół Fortu Bielany - ul. Ks. Józefa/Mirowska, 1912 - 14 (po 1920 niwelacja baterii, ok. 1975 złomowanie kopuły pancernej schronu bojowego):
1. Blok koszar schronowych;
2. Punkt oporu z wałem z fosą, schronem, lekką kopułą obserwacyjną i poterną;
3. Schron bojowy (tradytor ckm) z wałem;
4. Kawerna, po 1914 (po 1940).
Relikty Fortu St. I Zabłocie - ul. Romanowicza, 1892 - 93, przekształcenia po 1921.
Relikty Fortu St. III Ludwinów - ul. Szwedzka, 1892 - 93 (od 1978 zabudowa).
Szaniec IS III-1 - ul. Rędzina, ok. 1887 - 88.
Schron bojowy (tradytor ckm) Szańca IS III-2 - ul. Olszanicka, przed 1914 (szaniec; ok. 1887 - 88, zniwelowany po 1920).
Szaniec IS V-1 - ul. Dożynkowa, przed 1914.
Szaniec IS V-2 - ul. Dożynkowa, przed 1914.
Szaniec IS V-5 - ul. Węgrzecka, przed 1914.
Szaniec IS V-6 - ul. Reduta, przed 1914.
Szaniec IS VII-3 - ul. Kuryłowicza, 1887 - 88 (uszkodzony).
Szaniec IS VII-4 - ul. Kuryłowicza, 1887 - 88.
BATERIE
(samodzielne, nie należące do baterii sprzężonych fortów)
Bateria FB 35 - Al. Konarowa (przed klasztorem Kamedułów na Bielanach), 1866, 1887.
Bateria FB 36 - al. Astronomów, ok.1887 (ok.1910).
BATERIE SPRZĘŻONE
vide: forty 31, 43, 43a, 44, 44a, 45, 47 - 47a, 51, 51 1/2, 53.
SCHRONY AMUNICYJNE
Schron amunicyjny - ul. Ks. Józefa, 1914 - 15.
Schron amunicyjny - al. Wędrowników (przy Baterii FB 36), 1914 -15.
Schron amunicyjny - ul. Tetmajera, 1914 - 15.
Schron amunicyjny - ul. Ojcowska 172, 1913 - 14.
Schron amunicyjny - ul. Na Zielonki, 1914 - 15.
Schron amunicyjny - ul. Dożynkowa (przy dawnych koszarach), 1913 - 14.
Schron amunicyjny - ul. Pękowicka (przy Czerwonym Moście), 1913 - 14.
Schron amunicyjny - ul. Węgrzecka (przy Szańcu IS V-5), 1913 - 14, (po 1920 usunięty płaszcz ziemny).
Schron amunicyjny - ul. Reduta, 1913 - 14.
Schron amunicyjny - ul. Łowińskiego, 1914 - 15.
Schron amunicyjny - ul. Solidarności, 1913 - 14.
Schron amunicyjny - ul. Wielicka, 1914 - 15.
Schron amunicyjny - ul. Niebieska/Cechowa, 1913 - 14.
Schron amunicyjny - ul. Podgórki, 1914 - 15.
Schron amunicyjny - ul. Myślenicka, 1913 - 14.
BRAMY FORTECZNE
Zespół Fortu 2 Kościuszko
Dzieło 3a - ul. Małeckiego 18 (przy Szańcu FS 3), 1908 - 1909:
1. Mur ze strzelnicami z bramą;
2. Ostróg - wartownia;
3. Wał ziemny do Dzieła 3b.
Dzieło 3b - ul. Hofmana 23, 1908 - 1909:
1. Ostróg - wartownia;
2. Mur ze strzelnicami;
3. Wał ziemny.
Ostróg - wartownia bramy Bielany - ul. Ks. Józefa 65, 1908, po 1920.
Ostróg - wartownia bramy Wola Justowska - ul. Piastowska, 1908.
Ostróg - wartownia bramy Zakrzówek - ul. Szwedzka, 1892 - 93.
Relikty bramy Kościuszko - al. Waszyngtona, 1908 (po 1920 zburzona, istnieje fragment muru oporowego).
KAWERNY, OKOPY
Zespół okopów i kawern schronowych - ul. Winnicka (przy Forcie 53a), 1914 (po 1950 częściowo zasypane).
Zespół okopów i kawern schronowych - ul. Widłakowa, 1914 - 16.
Zespół okopów i kawern - ul. Tyniecka/Skotnicka, 1914 - 16.
Relikty okopów i kawern schronowych - ul. Tyniecka/Do Groty (przy Szańcu FS 29), 1914 - 16 (po 1945).
Okopy - ul. Hofmana (od bramy Dzieła 3a w stronę Fortu 2), 1914.
Okopy - ul. Orla (przy Forcie 38), 1914.
Okopy - ul. Rędzina (przy Szańcu IS III-1), 1914.
Okopy i zapory drutowe - ul. Droga Rokadowa/Nad Fosą (przy Forcie 51), 1914 i póżniej.
Relikty okopów - ul. Komuny Paryskiej (rejon Fortu 52), 1914.
Relikty okopów - ul. Starzyńskiego (przy Forcie 52 1/2 S), 1914.
Okopy - ul. Swoszowicka (przy prochowni), I poł. XX w.
Kawerny - ul. Osterwy (przy Forcie 50 1/2 W), drążone, 1914 - 16, zawalone po 1939.
Kawerny - ul. Tyniecka (Pychowice), 1914 - 16.
Kawerny - ul. Pustelnia/Tyniecka (przy Forcie 53), 1915 - 16.
Kawerny - ul. Bodzowska (przy Forcie 53), 1914 - 16.
Kawerny - ul. Widłakowa/Tyniecka (pod kapliczką), 1914 - 16.
Relikty kawern - ul. Bibicka/Dróżnicka, ślady obetonowanych wejść, 1914 - 16.
Relikty kawern - ul. Petöfiego, ślady omurowanych wejść.
Masz inne informacje? - to proszę o kontakt.