Fort 12 Luneta Warszawska (Bastion IVa) powstał w latach 1850 - 1856.

W ramach pierwszego etapu budowy Twierdzy Kraków (1849 - 1857).

Jako północne ogniwo szkieletowego obozu warownego chroniącego nie tylko rogatki Traktu Warszawskiego ale też płaskiego terenu, prawdopodobnego podejścia nieprzyjaciela od strony pobliskiej granicy Cesarstwa Rosyjskiego.

Ze względu na jego wagę w mechanizmie obrony Twierdzy Kraków, Fort otrzymał postać bardzo nowoczesnego (na owe czasy) fortu reditowego.

Jest jednym z lepiej zachowanych i najmniej przekształconych fortów pierwszego etapu budowy Twierdzy Kraków.

Narys pięcioboku otoczonego fosą z dwiema podwójnymi kaponierami czołowymi w postaci tzw. ''kocich uszu'' oraz osiową kaponierą szyjową (stał się typowy dla austriackich fortów reditowych i rozwijany był do lat 60. XIX w. w kolejnych realizacjach).

Kształt oraz czołowa orentacja artyleryjskiej obrony dalekiej dzieł i słabsza szyjowa obrona bliska, nawiązywały do XVIII wiecznej ''lunety'', z tego wywodzi się potoczna nazwa Fortu 12.

Na początku swego istnienia był wysunięty jako typowa luneta poza linię fortyfikacji rdzenia broniąc dalekiego przedpola; od strony szyjowej przypomina wyglądem średniowieczny zamek; widać to w spiętrzeniu symetrycznych elementów redity, kaponiery szyjowej, kawaliery.

Na osi Fortu Luneta Warszawska ponad tarasem kaponiery szyjowej istniała pierwotnie winda działowa w postaci wykuszu na wysuniętych kamiennych machikułach.

Podobnie, bogate opracowanie architektoniczne posiadają bramy wjazdowe, z nadwieszonymi galeriami - machikułami broniącymi wrót, których ponadto broni po sześć strzelnic dla broni ręcznej po obu stronach bramy (strzelnice artyleryjskie redity, kaponier i dziedzińca obwodowego otaczają starannie wyprofilowane opaski tzw. ''uszaki'').

Strzelnice redity czy też kaponier grupowane są po trzy (środkowa działowa z okienkiem wentylacyjnym nad nią, a po obu bokach wąskie strzelnice dla broni ręcznej).

Po przejściu bramy, patrząc na nią ''do tyłu'' widać ganek straży oparty na kamiennych kroksztynach, jak na murach średniowiecznego miasta.

Gdy wejdzie się na (zadrzewiony obecnie) wał główny można z góry zajrzeć do dziedzińczyków kaponier ''kocich uszu''.

Z dna fosy kaponiery zakończone krenelażem do dzisiaj ''szczerzą zęby'' blanków jak w średniowiecznym zamku.

(Rozwój wewnętrznej infrastruktury Twierdzy Kraków, budowa na przełomie lat 70. i 80. XIX w. zespołu składów i warsztatów artyleryjskich oraz rozwój przestrzenny cmentarza Rakowickiego, spowodował po 1885 roku niwelację bastionu IV rdzenia i włączenie pobliskiej Lunety Warszawskiej w ciąg jego obwałowań; przyniosło to zmianę numeracji Fortu, który otrzymał oznaczenie jako Bastion IVa; Fort był stale modernizowany: w latach 1888 - 90 wprowadzono poprzecznice na wale głównym do ustawienia 14 dział, położono nowe rampy wjazdowe na wał, zamurowano wschodnią bramę, zlikwidowano windę działową, dokonano również szerg innych drobnych przeróbek)

Rozwój nowych środków napadu oraz rozrastanie się miasta w pobliżu Fortu spowodowały stopniowy spadek jego zdolności obronnych, a co za tym idzie znaczenia dla obronności Twierdzy Kraków.

Właśnie te czynniki spowodowały zadaszenie w latach 90. XIX wieku kaponier i tarasu artyleryjskiego redity i urządzenie w pobliżu placu ćwiczeń czy też wybudowanie budynków magazynowych na zapolu Fortu Luneta Warszawska.

Zaczął on w latach 90. XIX wieku pełnić funkcje magazynowe; niemniej jego nowym, ważnym zadaniem, była funkcja ochrony węzła kolejowego i spedycji towarowej Twierdzy Kraków.

W celu uzupełnienia pól ostrzału z sąsiednimi szańcami FS, przebudowanymi na nowe punkty flankujące rdzenia (N - 10 i N - 14), oraz linii kolejowej, Fort Luneta Warszawska otrzymał w latach 1907 - 1908, betonowy tradytor dla dwóch działek szybkostrzelnych i karabinu maszynowego, nadbudowany na lewym barku obiektu.

Dalsze losy w skrócie:
Po odzyskaniu niepodległości, w 1919 roku Fort przejęła dyrekcja mienia wojskowego i służył nadal jako magazyny.

W okresie okupacji zamieniono go na więzienie Gestapo, a po 1945 roku UB (na wewnętrznych ścianach zachowało się z tego okresu wiele napisów powstałymi rękami więżniów).

W póżniejszym okresie był magazynem MSW.

Od 1993 roku mieści... magazyny i lokale firm handlowych.

Masz inne informacje? - to proszę o kontakt.

Krąg Twierdzy Kraków: Więcej zdjęć