Fort 47a Węgrzce powstał w latach 1892 - 1896.

Wcześniej znajdował się tu fort półstały (drewniano - ziemny) z roku 1887.

Reprezentuje on typ fortu pancernego obrony dalekiej i bliskiej; koncepcję nowej klasy fortów opracował płk inż. Maurycy von Brunner (ojciec).

Leży w V sektorze obronnym, zabezpieczającym północną stronę Twierdzy Kraków ze względu na bliskość granicy z zaborem rosyjskim (ok. 3 km), jak i Trakt Warszawski, jedną z głównych osi spodziewanego natarcia na Twierdzę.

Położenie na grzbiecie linii wzgórz dominujących nad okolicą, opadających nieco w kierunku północnym, zapewniało bardzo rozległe pole obserwacji i obstrzału.

Dojazd do Fortu prowadził od strony południowej, od strony miasta.

Na poziom fosy przed koszarami sprowadzała pochylnia w przeciwstoku.

Całość funkcji ukrycia i funkcji bojowych obrony bliskiej i dalekiej skupiona była w koszarach szyjowych.

Potężny, piętrowy blok koszar szyjowych wraz z nie mniej ogromną kaponierą wewnętrzną dominuje nad otoczeniem.

Okna koszar osłonięte są stalowymi skrzydłami okiennic z przeziernikami.

Na stropodachu koszar usytuowany był wał ogniowy, panujący nad serpentynami Traktu Warszawskiego i przyległym rejonem.

Wał ten tworzyło szereg obrotowych wież pancernych: cztery dla ciężkich, 15 cm możdzierzy M.80; dwie dla 15 cm haubic M.94 oraz dwie dla 8 cm przeciwszturmowych armat M.94.

Wspomnieć należy, że w tym okresie działami tego kalibru dysponowały jedynie największe okręty wojenne - krążowniki i pancerniki.

Ciąg wież pancernych uzupełniały cztery nieco mniejsze, obserwacyjne.

Cała dwunastka wież, chociaż obecnie bezbronna, bez dział, pokryta warstwą smoły, widoczna jest na stropodachu Fortu.

Z tyłu, za ciągiem wież, występuje betonowe, kilkuschodowe przedpiersie, za którym znajdowały się stanowiska piechoty; to tzw. galeria strzelecka.

W zachodnim skrzydle elewacji Fortu znajduje się dostawiony asymetrycznie betonowy blok, łączący funkcje tradytora i kojca szyjowego; różnej wielkości otwory strzelnicze kaponiery przystosowano do użycia broni ręcznej, maszynowej, a także do wyrzucania granatów ręcznych.

Zachodnie międzypole Fortu, dolinę Bibiczanki, zabezpieczała, jeszcze jedna broń, ogień z dwóch 8 cm szybkostrzelnych dział M.94 umieszczonych w kazamatach ze strzelnicami minimalnymi na piętrze bloku tradytora.

Elewacja koszar szyjowych na skrzydłach przechodzi w kamienne mury oporowe stoku masywu Fortu.

Otwory strzelnicze z galerii piechoty wychodzą na zapole Fortu, wzdłuż całej elewacji koszar szyjowych.

Omurowanie z bloków kamiennych mają również barkowe odcinki przeciwstoku fosy.

Fort nie posiadał ani czołowego wału piechoty, ani osobnego schronu pogotowia, stąd układ komunikacji ogranicza się do podziemnej poterny, ciągnącej się z parteru koszar pod otaczającą Fort fosę do galerii przeciwstoku; rozgałęzia się ona na dwie strony, podziemną galerię prowadząc do narożnych kaponier rewersowych, odtylnych, ukrytych za zewnętrznym murem czoła fosy.

Mieszczący owe grożne kaponiery przeciwstok fosy stanowi pionową, jednolicie betonową ścianę.

W dostępnym z zewnątrz kojcu podwójnym widać kwadratowe otwory strzelnic dział przeciwszturmowych, umieszczonych w płytach pancernych oraz okrągłe otwory, gdzie umieszczone były reflektory oświetlające fosę nocą.

Dno fosy i stok Fortu wypełniały zasieki z drutu kolczastego.

Wsparta o tak potężną budowlę obronną 300 - osobowa załoga Fortu mogła z powodzeniem blokować Trakt Warszawski, tym bardziej, że wspierał ją odległy o 300 metrów na wschód silny Fort 47 Łysa Góra oraz wypełniające międzypole, polowe baterie ciężkich dział i betonowy ostróg leżący w osi Traktu Warszawskiego.

Dalsze losy w skrócie:
Uzbrojenie i większość osprzętu bojowego i wyposażenia technicznego zdemontowano już w 1920 roku.

W czasie zdobywania Krakowa przez wojska radzieckie w styczniu 1945 r. Fort stanowił główne miejsce obrony niemieckiej od północy; żołnierze niemieccy bronili się w nim przez 3 dni; skapitulowali dopiero po ostrzale Fortu przez radziecki czołg, który strzelał od południa, z Trzeciej Góry; stąd powstały odpryski materiału na blokach kamiennych muru oporowego i pęknięcia w murze galerii strzeleckiej.

Fort 47a Węgrzce, jako jedyny z dużych fortów pancernych w dawnej Galicji, zachował komplet elementów pancernych, zarówno bojowych (artyleryjskie i obserwacyjne wieże pancerne, nisze pancerne dział w tradytorze i kojcach, tarcze strzelnic karabinowych i zamknięcia strzelnic), jak i ochronnych (furta pancerna w koszarach, stalowe okiennice koszar, zamknięcia otworów reflektorów w kojcach); brak części furt wybieżni z III kondygnacji na stropodach.

Masz inne informacje? - to proszę o kontakt.

Krąg Twierdzy Kraków: Więcej zdjęć

Foto: Adam Kurelewicz