Fort 49 1/4 Grębałów powstał w latach 1897 - 1899.

Wyposażony w oryginalnej konstrukcji tradytor; działobitnia ta strzegła wejścia do Fortu zamiast kaponiery szyjowej; od strony wejścia widać w nim 4 otwory strzelnicze dla broni strzeleckiej; po przeciwnej stronie znajdują się 4 kazamaty pancerne dla dział flankujących stronę wschodnią (przestrzeliwanie doliny Wisły); miał również strzec lokalnej linii kolejowej powstałej w 1899 roku w stronę granicy zaboru rosyjskiego.

Fort zaprojektował nadporucznik sztabu fortyfikacji Maurycy Brunner (syn znanego teoretyka i praktyka fortyfikacji austriackiej Maurycego von Brunnera).

Podstawowa część obiektu to: korpus kazamatowy, wolnostojący tradytor oraz kaponiera grodzowa w naturalnym, przeprofilowanym jarze; tworzyła ona ogniową przegrodę blokującą jar; czyniąc z niego nie do przebycia zaporę; jedynym martwym polem kaponiery, był jej spadzisty dach, broniony plątaniną drutów kolczastych; przejście z Fortu do kaponiery biegło podziemną poterną.

Uzbrojeniem Fortu były 4 armaty M.94 kalibru 8 cm w wieżach pancernych koszar, 4 armaty do strzelnic minimalnych 8 cm na lawecie M.94 w kazamatach pancernych tradytora oraz około 17 karabinów maszynowych; obronę bliską zabezpieczała galeria strzelecka dla piechoty.

Załogę Fortu stanowiło 50 oficerów (w tym lekarz) oraz 184 żołnierzy.

Fort brał udział w walkach podczas I wojny światowej w czasie tzw. pierwszej bitwy o Kraków.

W dniach 20 - 22 listopada 1914, wspierał ogniem przeciwnatarcie 4 CK Armii przeciwko 9 Armii rosyjskiej podchodzącej pod Twierdzę.

Dalsze losy w skrócie:
W latach 1918 - 1919, działa Fortu posłużyły do uzbrojenia polskich pociągów pancernych wyruszających na front ukraiński.

W latach 1919 - 1939 Fort był elementem tzw. Obozu Warownego Kraków.

Podczas II wojny światowej wykorzystywany był jako magazyn Wehrmachtu, w roku 1944 włączony przez Niemców do systemu otaczającego Kraków tzw. linii Henryka.

Obecnie nie istnieją już asymetrycznie rozstawione, 4 obrotowe wieże pancerne i wieża obserwacyjna; pozostały po nich zaślepione otwory, przykryte ich blaszaną rekonstrukcją.

Od 1998 roku Fort ma właściciela: Ognisko TKKF ''Przyjaciel Konika''; propaguje prowadzoną tu szkółkę jeżdziecką dla dzieci i młodzieży.

Fort zrewaloryzowano m. in. ze środków NFOZK; w jej wyniku zrekonstruowano kołpaki przykrywające wieże pancerne, okiennice, pokrycie stalowe dachów budynku koszar i tradytora oraz plac broni i jego otoczenie (projekt adaptacji: architekt Krzysztof Wielgus, pod kierunkiem prof. Janusza Bogdanowskiego).

Masz inne informacje? - to proszę o kontakt.

Krąg Twierdzy Kraków: Więcej zdjęć

Foto: Adam Kurelewicz