Fort 50a Lasówka powstał w 1899 r.

Położony jest na południowym brzegu Wisły; jego zadaniem była obrona tej strony doliny rzeki, wałów wiślanych oraz pobliskiej przeprawy na drugi brzeg.

Sam jeden wystarczał do tego celu, gdyż całą okolicę, aż po Trakt Wielicki pokrywały bagna i rozlewiska.

Udzielał wsparcia ogniowego Fortowi 49 1/2a Mogiła, leżącemu na drugim, północnym brzegu rzeki.

Otaczał go wysoki wał obwodowy, uformowany od strony zapola w kształcie ziemnej bastei.

Labiryntowego wjazdu, ujętego murami oporowymi, broniła wartownia z 3 pancernymi strzelnicami (obecnie już nie istniejące); zachowały się tylko resztki po stalowej bramie pancernej.

Przepust w wale przy wartowni był przykryty stropem i osłonięty nasypem ziemnym.

W centrum Fortu znajdował się plac broni z pochylonymi rampami wjazdowymi; nimi wtaczano działa na pozycje skrzydłowe.

Dwukondygnacyjny blok koszar czołowych mieścił 157 osobową załogę, z tym że w salach żołnierskich było 80 łóżek, 77 pozostałych żołnierzy czuwało na zmianie bojowej.

Pełna obsada Fortu następowała tylko w przypadku zagrożenia wojennego - w warunkach pokojowych załogi forteczne szkoliły się w koszarach stałych.

Pomieszczenia Fortu były ogrzewane piecykami żelaznymi.

Stanowiska strzeleckie na stropodachu, na obu barkach Fortu, zajmowały cztery 9 cm armaty polowe wz. 1875/96 i dwa ciężkie karabiny maszynowe Schwarzlose wz. 7/12.

W osiowym przełamaniu koszar (front koszar jest lekko załamany) zlokalizowana została nietypowa, jednokondygnacyjna kaponiera szyjowa dla obrony strefy wejścia, w kształcie dwuramiennika czyli redanu; w jej wnętrzu znajdowała się studnia z pompą, o głębokości 8 m, obecnie zasypana gruzem.

Kaponierę i blok koszar odcięto od dziedzińca dodatkowym rowem obronnym.

Ze stropu kaponiery na pozycje piechoty na stropodachu Fortu można było się przedostać za pomocą mocowanej - w razie konieczności - metalowej drabinki.

Przedpole Fortu to stok spłaszczony, otoczony - w odróżnieniu od innych fortów - fosą mokrą, napełnioną wodą Wisły; otaczała ona większość obwodu Fortu; od frontu i skrzydeł ma przekrój trójkątny, od strony zapola przekrój trapezowy; śluza odwadniająca znajdowała się pod nasypem wiślanego wału przeciwpowodziowego, przecinającego fosę od północnego wschodu.

Fort posiada wiele nietypowych i oryginalnych rozwiązań: typowy międzypolowy fort pancerny na korpusie koszar posiadał rozmieszczone skrzydłowo cztery wieże pancerne i centralnie jedną obserwacyjną; tu zrezygnowano, zastępując je otwartymi stanowiskami dział polowych na wale i betonowymi, biernymi schronami dla tychże dział na piętrze koszar.

Działa w schronach przeczekiwały ostrzał przeciwnika, do walki wytaczano je dopiero po jego ustaniu; był to system bardziej ekonomiczny i nowocześniejszy, wymagający jednak znacznie lepszego maskowania i sprawności działania.

Projektantem Fortu 50a Lasówka był Polak, inż. Emil Gołogórski, póżniejszy generalny inspektor saperów armii austriackiej.

Dalsze losy w skrócie:
W czasie przewrotu politycznego w latach 1918 - 19, Fort został znacznie zdewastowany: rozkradziono wszystkie drzwi, okna, podłogi, piece itp.; póżniej w ramach remontu braki uzupełniono.

W czasie międzywojennym Fort pozostawał w gestii wojska; przez krótki czas pełnił funkcje magazynowe, ale ze względu na duże zawilgocenie nie był użytkowany.

W okresie II wojny światowej częściowo mieścił się tu magazyn, następnie przekazany został władzom cywilnym.

Od lat 60. XX wieku, na skutek nieprzemyślanych przemysłowych adaptacji obiekt uległ ogromnej dewastacji: gospodarująca tu do roku 1992 spółdzielnia chemiczna ''Barwa'', przystosowując Fort do swoich potrzeb, beztrosko dobudowała różne magazyny, magazynki, wiaty, zbiorniki i instalacje chemiczne wewnątrz obiektu, likwidując przy tym kraty, oryginalne okiennice i zagracając wszystko wedle własnego uznania.

Mimo swej oryginalności, Fort spotkał niestety los typowy dla większości fortów Twierdzy Kraków: po odejściu ''gospodarza'', opuszczony i zdewastowany, czeka na lepsze czasy.

Istniejąca jeszcze do roku 2001 oryginalna balustrada galerii strzeleckiej jak i pancerne okiennice i drzwi już nie istnieje; nieuchwytni sprawcy kradzieży pozostałego zachowanego wyposażenia pancernego fortów, ukradli je odcinając palnikami; ślady nich widoczne aż nadto.

Od roku 2001 do 2005 zniszczenia poszły jeszcze dalej: nie ma już... kondygnacji wewnątrz obiektu, za to poburzono budynki ''Barwy'' wokół niego (choć został jeden wyjątek).

A miejsce wokół Fortu 50a Lasówka jest urokliwe, cały teren zarośnięty krzakami i starodrzewiem, pusta i odludna dolina rzeki Wisły, i pełne kwiatów nadwiślańskie łąki; nawet wysokie kominy elektrociepłowni w Łęgu na drugim brzegu Wisły nie są w stanie zmienić tego romantycznego nastroju...

Masz inne informacje? - to proszę o kontakt.

Krąg Twierdzy Kraków: Więcej zdjęć

Foto: Adam Kurelewicz