Fort 53 Bodzów powstał w 1884 r. początkowo jako półstały, ziemno - drewniany, a w roku 1910 został on przebudowany i zmodernizowany na fort stały.

(Wynalezienie pocisku o działaniu minowym, ok. 1885 r., rozpoczęło poszukiwanie odpowiedzi fortyfikatorów na nowy środek ataku; oprócz tendencji ulepszeń materiałowych i konstrukcyjnych zaczęła się zmieniać koncepcja formowania dzieła obronnego; powstała koncepcja ''fortów grupowych''; już w roku 1890 koncepcję taką stworzył Chanick: polegała ona na rozrzuceniu elementów fortu na większej przestrzeni, tym sposobem zmniejszając siłę niszczącą przeciwnika, bowiem trafiając w ześrodkowany układ fortu, pociski mogły niszczyć jednocześnie nawet kilka organów obrony; koncepcję tę można zobaczyć w budowie Fortu Bodzów)

Tuż za doliną Wisły, po jej południowej stronie, naprzeciwko Lasu Wolskiego, wznosi się silnie rozczłonkowany masyw zbudowany z jurajskich skał wapiennych zwanych Górką Kostrzewską; za Pychowicami oddziela on dolinę Wisły od drogi prowadzącej do Tyńca; ma on bardzo urozmaiconą rzeżbę; najwyższy i centralnie położony punkt masywu, stanowi prawie płaski wierzchołek, noszący nazwę Solnik (264 m n.p.m.).

Tak położone miejsce nie mogło ujść uwadze austriackim budowniczym Twierdzy Kraków: gdyż pod kątem przydatności wojskowej był to jeden z najlepszych punktów obrony w okolicach Krakowa.

Usytuowany tutaj Fort Bodzów swym ogniem panował nad południowym brzegiem Wisły i całą rozległą okolicą, leżącą u jego stóp.

Pojedynczy budynek koszar podobny jest do koszar: Fortu Olszanica, Fortu Mydlniki czy Fortu Mogiła, inny jest natomiast jego narys, dużo bardziej rozbudowany; stanowią go dwa parterowe budynki, przedzielone symetrycznie pochylnią prowadzącą na wał artyleryjski, gdzie na działobitniach, za wysokim, ziemnym, porozdzielanym poprzecznicami przedpiersiem, ustawione były działa forteczne; obsługa dział mogła kryć się w schronach wypełniających wnętrze poprzecznic.

Całość Fortu otoczona była dodatkowo kutą w skale suchą fosą.

Od czoła, przed wałem artyleryjskim, na nadsypanym wale stoku spłaszczonego, znajdowały się stanowiska strzeleckie piechoty.

Przedpole Fortu było pokryte zasiekami z drutu kolczastego oraz zabezpieczone polem minowym; także od zapola Fort zabezpieczony był wysokim wałem.

Szyjowej części Fortu broniły dwie kaponiery rozmieszczone symetrycznie na obu skrzydłach koszar, a w rozległych obwałowaniach fortecznych, obejmujących niemal cały połogi wierzchołek, znajdowały się jeszcze inne urządzenia obronne: uproszczony tradytor panujący nad drogą do Tyńca, dodatkowe działobitnie skierowane na południe, małe murowane schrony ze stanowiskami obserwacyjnymi i strzeleckimi.

Całość obiektów Fortu Bodzów rozrzucona na wzgórzu przypominała już nowy typ fortyfikacji rozproszonej.

Dalsze losy w skrócie:
Fort Bodzów został nieco uszkodzony w czasie działań wojennych.

W 1955 r. przeznaczono go do rozbiórki, w celu odzyskania cegieł: jednak koszt rozbiórki okazał się wyższy niż wartość cegieł, stąd projekt ten zarzucono.

Wysadzając w powietrze budynki forteczne wykonano pracę całkiem bezsensowną; w przypadku innych rozebranych fortów przynajmniej usunięto gruz i uporządkowano teren; tutaj widok jest niemal apokaliptyczny: połamane i porozbijane fragmenty murów, betonowych stropów i schronów, pozapadane piwnice, porozrzucane dookoła po całej okolicy odłamki skalne; niemal zrujnowany cały teren - oto skutki nieprzemyślanych działań.

Widoczna z tego miejsca panorama Krakowa i okolic należy do jednych z najpiękniejszych: od wschodu wyłania się Stare Miasto z Wawelem, ku północy, za wstęgą Wisły widoczne jest całe pasmo Sikornika i Sowińca, od kopca Kościuszki po wieże klasztoru na Bielanach, z drugiej strony wyrosłe już nieco drzewa przysłaniają nieco szeroki widok ku Tyńcowi, zalesionym Podgórkom Tynieckim, Winnicy i Skotnikom.

Masz inne informacje? - to proszę o kontakt.

Zespół dzieł obronnych:
Innym, oryginalnym i dodatkowym wzmocnieniem Fortu Bodzów stały się podziemne jaskinie - kawerny.

(Kawerny - czyli system sztucznych grot i korytarzy wykutych w skale, o regularnym kształcie, miały prawdopodobnie służyć jako magazyny lub podziemne schrony dla żołnierzy w przypadku, gdyby zostali zaskoczeni przez napastnika na powierzchni; te niezwykłe groty miały naturalne stropy, których nie była w stanie przebić żadna ówczesna bomba ani też pocisk artyleryjski)

Po ich regularności widać, że nie stworzyła ich natura; wykuli je w wapieniu żołnierze na początku I wojny światowej.

W pobliżu Fortu Bodzów wykuto w skale siedem takich kawern: trzy z nich zajmują wnętrze Górki Kostrzewskiej (pierwsza kawerna mieści się ok. 150 m na wschód od Fortu, na jego zapleczu, w stoku wzgórza Ławy: schodząc z Fortu skalnym południowo - wschodnim ramieniem, na płaszczyżnie poniżej, wśród kępy krzewów w pobliżu kamieniołomu, dostrzegamy na zboczu obudowany ciemny otwór, prowadzący do ciągu grot połączonych skalnymi korytarzami, ta kawerna ma aż pięć otworów wejściowych, jednym weszliśmy, trzy dalsze wychodzą na stronę północną, a piąty na strome zachodnie zbocze kamieniołomu; druga kawerna, też bardzo obszerna, mieści się w skalistym zboczu nad drogą do Tyńca, przy jej wejściu obecnie zamkniętym kratą, w lasku nad drogą przed Kostrzem, budowniczowie pozostawili ''wizytówkę'', jest to już nadtłuczona tablica z wykutym w kamieniu napisem w języku niemieckim: ''Kawerna Kostrze - zbudowana 1915 - 1916, cesarsko - królewska kompania saperów, nadporucznik Weiss - Kazubski''; trzecią kawernę znajdziemy w samotnym ostańcu skalnym zwanym Wielkanoc, w Kostrzu), dalsze cztery kawerny mieszczą się na Górce św. Pawła, w Pychowicach, w odległości ok. 1 km na wschód od Fortu Bodzów, po drugiej stronie drogi (dwie z nich, połączone ze sobą korytarzem, ukryte są we wschodnim zboczu wzgórza, w załomach skalnych i krzewach tuż nad zabudowaniami Pychowic; dwie dalsze kawerny wykuto w stoku północnym Górki św. Pawła, prowadzi do nich sztuczny wąwóz wcinający się ok. 200 m we wzgórze, jego zakończenie stanowią dwie odnogi z otworami wejściowymi do kawern, same kawerny są niewielkie).

Ciekawostki:
Nieodłączną część Fortu Bodzów stanowią serpentyny dróg dojazdowych od drogi tynieckiej; zarówno Fort jak i kawerny połączone były zwartym systemem dróg.

Obecne ulice: Tyniecka, Winnicka, Skotnicka - to dawne odcinki okrężnej drogi rokadowej, a ulice: Widłakowa, Nierówna i Bodzowska - to drogi dojazdowe, ta ostatnia na zapolu Fortu Bodzów tworzyła pętlę, biegła wzdłuż wewnętrznych stoków wzgórz św. Anny i Ławy, po czym z obu stron łączyła się z ul. Widłakową.

W miejscu gdzie ul. Widłakowa odchodzi na moment od wału wiślanego, przy nieczynnym wapienniku, na cyplu widać ślady sztucznego nasypu; w tym właśnie miejscu na przełomie wieków wybudowano przyczółek dla mostu pontonowego, łączył on drogi rokadowe po obu stronach Wisły, a jego północne przedłużenie stanowiła ul. Rybna.

Krąg Twierdzy Kraków: Więcej zdjęć

Foto: Adam Kurelewicz