Małopolski konserwator wojewódzki rozpoczął postępowanie mające na celu wpisanie do rejestru zabytków układu urbanistycznego Krakowa w obrębie XIX - wiecznej Twierdzy Kraków.

- Ma to na celu chronienie istniejącego porządku urbanistycznego - tłumaczy Jan Janczykowski, małopolski konserwator zabytków.

Obecnie ochroną objęte są układy urbanistyczne Starego Miasta z Wawelem, Kazimierza, Stradomia, Kleparza i Wesołej, Starego Podgórza.

Oprócz tego na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wpisane zostało Stare Miasto z Kazimierzem, natomiast w 1994 roku centrum Krakowa zostało uznane pomnikiem historii.

Niestety, granice tych obszarów różnią się znacznie od siebie: obszar wpisany na listę UNESCO jest większy niż obszar objęty rejestrem zabytków, co jest rzeczą niedopuszczalną.

Podobnie rzecz ma się z pomnikiem historii, którego granice (nawiasem mówiąc bardzo dziwne, bowiem przecinają one na pół Wesołą i kliniki Collegium Medicum, pomijają Dworzec Główny) wychodzą poza obszar objęty rejestrem zabytków.

Obecna regulacja i poszerzenie obszaru chronionego przez konserwatora zabytków naprawi te uchybienia.

- Zdecydowałem, że na listę zabytków nie będziemy wpisywać kolejnych osad historycznych, takich jak np. Nowy Świat czy Czarna Wieś, bowiem niecały ich obszar wymaga ochrony konserwatorskiej.

Uznałem, że najlepszym wyznacznikiem będzie obszar, który w XIX wieku obejmowała Twierdza Kraków - mówi Jan Janczykowski.

W drugiej połowie XIX wieku Austriacy stworzyli system umocnień Twierdzy - wokół nich wprowadzony został zakaz zabudowy, co doprowadziło do upadku przedmieść.

To sprawiło, że cała zabudowa miejska do XIX wieku skoncentrowana jest w Krakowie w pierścieniu Twierdzy.

Obszar, który ma zostać wpisany do rejestru zabytków zamyka się w granicach wyznaczonych ulicami: Aleje Trzech Wieszczów, ul. Prandoty, al. Beliny - Prażmowskiego, al. Powstania Warszawskiego, ul. Kotlarska, przez most Kotlarski do ul. Romanowicza, al. Powstańców Wielkopolskich, al. Powstańców Śląskich (dodatkowo teren do kopca Krakusa włącznie), do ronda Matecznego i dalej ul. Szwedzka.

W ten sposób ochroną zostaną objęte tereny wewnątrz II obwodnicy Krakowa, Grzegórzki, Zabłocie, Ludwinów, Dębniki, czyli tereny, które do tej pory w większości nie były objęte żadną ochroną konserwatorską.

Wpis układu urbanistycznego do rejestru zabytków nie oznacza dla właścicieli posesji na tym terenie żadnych rewolucji.
Jeśli chodzi o budynki niewpisane do rejestru zabytków, będą oni musieli konsultować się ze służbami ochrony zabytków jedynie w sprawach zmiany wyglądu elewacji i bryły.
- Chodzi m. in. o ewentualne nadbudowy, zmiany w kolorystyce czy wyglądzie elewacji - mówi Jan Janczykowski.

- Dopuszczalna jest budowa nowych obiektów, jednak muszą one być dostosowane do otoczenia przede wszystkim gabarytami.

Teraz wojewódzki konserwator zabytków ogłosi wszczęcie postępowania w sprawie wpisu do rejestru zabytków.

Do tego projektu będzie można zgłaszać uwagi (mniej więcej do połowy sierpnia).

Potem zostanie wydana decyzja o wpisie.

- Myślę, że wpis do rejestru jest szansą dla terenów zaniedbanych, m. in. Dębnik czy Zabłocia.

Przykład Nowej Huty pokazuje, że po wpisie do rejestru zabytków mieszkańcy zaktywizowali się i starają się, by ich dzielnica wyglądała coraz lepiej - uważa Jan Janczykowski.

Wpis do rejestru zabytków jest także szansą, że do historycznej tkanki miasta nie wkradną się obce wtręty, np. w postaci nowoczesnej, wysokiej zabudowy wśród XIX - wiecznych kamienic.

Następnym krokiem do uporządkowania prawnej ochrony zabytków powinno być poszerzenie granic pomnika historii.

Wypadałoby też pomyśleć o zmianie podziału kompetencji pomiędzy wojewódzkim a miejskim konserwatorem zabytków.

Jedna z propozycji mówi o tym, że wojewódzki konserwator zajmowałby się wszystkimi obiektami w obrębie miasta - pomnika historii, natomiast miejski pozostałymi obszarami oraz całą przestrzenią publiczną.

Tekst: (WT)
Źródło: ''Dziennik Polski'' z dnia 21 lipca 2006 r.